Kapitalizm: İnsan Suretinde Bir Sistem

 Kapitalizm: İnsan Suretinde Bir Sistem 

Kapitalizmi bir insan olarak tasavvur ettiğimizde, bu kişinin karakteri, derin bir hırs ve bireysel çıkarlarla örülmüş karmaşık bir örgüden oluşur. Bu birey, sürekli bir büyüme ve genişleme ihtiyacı içinde olan, doymak bilmez bir açlıkla hareket eder. Zihinsel yapısı, stratejik düşünebilen, fırsatları yakalamakta mahir, ancak uzun vadeli sonuçları dikkate almakta eksiktir. Bu insanın ahlaki zemini, pragmatik ve faydacıdır; ahlak, çoğu zaman çıkarların gölgesinde şekillenir. İçsel olarak, özgürlük ve rekabet ilkelerini savunur gibi görünse de, dışsal etkilerle bu özgürlüğü manipülasyona dönüştürmekte tereddüt etmez. 

Karl Marx: “Kapitalizm, insanı insanın kurdu yapar.” 

Zihinsel ve Ruhsal Yapısı 

Kapitalist bireyin zihni, akılcılıkla duygusallığın sürekli bir çatışmasına sahne olur. Rasyonel düşünce ön plandadır; her adım, maliyet ve kazanç üzerinden hesaplanır. Ancak ruhsaliyeti eksiktir; derin duygusal bağlar kurmakta zorlanır, çünkü her ilişki bir alışveriş, her bağ bir çıkar ortaklığıdır. Kalbi, hayatta kalma ve üstünlük sağlama motivasyonuyla atar. Bu bireyin ruhsal dünyası, sürekli bir tatminsizlik içinde devinim halindedir; çünkü ne elde ederse etsin, daha fazlasını istemeye programlanmıştır. 

Simone de Beauvoir: “Kapitalizm, insanı yalnızca tüketen bir varlığa indirger.” 

İlişkisel Örgüsü 

Kapitalist birey, ilişkilerini işlevsellik üzerine kurar. Dostluklar, ortak hedeflere ulaşmak için kurulan geçici bağlardır; samimiyet, bir değer olmaktan çok bir araçtır. Sistem içindeki diğer bireylerle ilişkisi, bir rekabet zemininde şekillenir; bu rekabet, bazen yapıcı gibi görünse de genellikle yıkıcıdır. Toplumsal ilişkilerde, bireysellik yüceltilir, ancak bu bireysellik toplumu oluşturan dayanışmayı zayıflatır. 

John Stuart Mill: “Kapitalizm, bireyin özgürlüğünü vaat eder, ancak onu toplumsal bağlardan koparır.” 

Kalpsel Derinlik ve Duygusal Motivasyon 

Kapitalist birey, duygusal anlamda yüzeyseldir. Sevgi, sadakat, bağlılık gibi kavramlar, faydacı bir zeminde değerlendirilir. Kalbinin derinliklerinde sürekli bir kaygı hâkimdir; bu kaygı, kaybetme korkusundan ve sürekli daha fazlasını istemekten beslenir. Duygusal motivasyonları, statü, güç ve servet gibi maddi temeller üzerine inşa edilir. Ancak bu temeller, insana uzun vadeli bir mutluluk sunamaz. 

Antonio Gramsci: “Kapitalizmin en büyük yanılsaması, insanın ruhunu doyurabileceği fikridir.” 

Bilinç ve Bilinçdışı Dünyası 

Kapitalist bireyin bilinci, verimlilik ve rasyonaliteye odaklanmıştır. Ancak bilinçdışı dünyası, çocukluk hayallerinin ve kaygılarının bastırıldığı bir kaostur. Bilinçdışında, tatminsizlik, yetersizlik duygusu ve sürekli bir açlık barınır. Bu açlık, yalnızca maddi anlamda değil, duygusal ve manevi anlamda da derindir. Kapitalizm, bilinç düzeyinde özgürlüğü yüceltirken, bilinçdışında insanı kendi yarattığı zincirlere hapseder. 

Erich Fromm: “Kapitalizm, insana sahte bir özgürlük sunar; oysa bu özgürlük, yeni bir köleliğin maskesidir.” 

Sistemi ve Düzeni Oluşturan Kalabalık 

Kapitalist toplum, bu bireylerin birleşiminden oluşan bir organizmadır. Ancak bu organizma, ortak bir amaç veya dayanışma yerine bireysel çıkarların toplamına dayanır. Toplum, bir pazar yeri gibidir; herkes satmak ve almak için oradadır. Bu topluluk, işbirliği ve kolektif akıl yerine, bireysel yarış ve rekabet üzerine inşa edilmiştir. 

Adam Smith: “Her birey kendi çıkarını gözetirse, toplumun refahı da artar.” (Eleştirilebilir bir söz.) 

Motivasyonları ve Kaygıları 

Kapitalist bireyin motivasyonları arasında güç, zenginlik, statü ve kontrol isteği yer alır. Ancak bu motivasyonların ardında derin bir kaygı gizlidir: kaybetme korkusu. Kapitalist birey, sahip olduklarını kaybetmemek için sürekli mücadele eder ve bu kaygı, onu hem besler hem de tüketir. 

Max Weber: “Kapitalizmin ruhu, kazanmaya olan tutkulu bir inançtır.” 

Sonuç: Kapitalizmin İnsan Suretindeki Çok Boyutlu Portresi 

Kapitalist birey, sistemin bir yansımasıdır: güçlü, açgözlü, hırslı, ama aynı zamanda kaygılı ve tatminsiz. Bu bireyin varlığı, hem sistemin temel taşı hem de onun en büyük zaafıdır. İnsan suretinde tasavvur edilen kapitalizm, yalnızca bireysel değil, toplumsal düzeyde de hem özgürlüğü hem köleliği aynı anda temsil eder. 

Jean-Paul Sartre: “Kapitalizm, insanı kendi yarattığı sistemin tutsağı yapar.”